METEORLAR (2022)
Güneş çevresinde değişik yörüngelerde dolanan irili ufaklı her türlü kaya parçasına Göktaşı denir. Kuyrukluyıldızların yörüngelerinde dolaşırken tamamen parçalandıklarında geriye kalan katı küçük çekirdek parçaları ve yine bu bozulma ve parçalanma süreci sırasında yörüngelerinde bıraktıkları kuyrukluyıldız maddesi göktaşlarının kaynağıdır. Ayrıca parçalanmış Küçük Gezegen artıklarına da göktaşı denir. Bunların boyutları 10 km çaplı kaya parçalarından, 1 mikron büyüklüğündeki toz parçacıklarına kadar değişir. Göktaşlarının büyük olanlarının kökeni küçük gezegenler, küçük olanların kökeni ise kuyrukluyıldızlardır. Eğer uzayda bol miktarda bulunan bu göktaşlarının yörüngeleri Dünya'mızın yörüngesi ile kesişirse, göktaşı büyük bir hızla (12-72 km/sn) atmosfere girer. Bu sırada meydana gelen sürtünme ile göktaşı ısınır, yanar ve ışık saçmaya başlar. Halk dilinde bu olaya yıldız kaydı denir. Özellikle açık yaz gecelerinde her insanın Yıldız Kayması olarak gördüğü hatta niyet tuttuğu bu ilginç görüntünün aslında uzaydaki yıldızlarla hiç bir ilişkisi yoktur. Göktaşının parlaklığının birden arttığı yanma işlemi bize çok yakın bir konumda, Dünya atmosferinde meydana gelir.
Yılın belirli gecelerinde kayan yıldızların sayısı çok artar. Bu olaya Göktaşı Yağmuru adı verilir. Göktaşı yağmurunun hızlandığı gecelerde göktaşlarının yıldızlara göre gökyüzünde izlediği yol bir gök atlası üzerine çizilirse, tüm bu yolların aynı noktada kesiştiği görülür. Yani o gece, tüm göktaşları gök yüzünde sanki bu noktadan geliyormuş gibi görülürler. Gökyüzündeki bu noktaya saçılma (radyan) noktası denir. Aslında hepsi birbirine paralel yörünge izleyen göktaşları atmosfere girmektedir. O geceki göktaşı yağmuru bu saçılma noktasının bulunduğu takımyıldızın adı ile anılır. Örneğin; Perseid, Leonid göktaşı yağmuru gibi.
Yeryüzünden yaklaşık 120 km yukarıda yanarak ışık saçmaya başlayan göktaşlarının çoğu 60 km üstümüzde yanıp yok olur. Bunlar boyutları çok küçük olanlardır. Eğer göktaşı yeterince büyükse yanan kısmından artan parçalar yeryüzüne kadar ulaşabilir. Böyle büyük olanlar gökyüzünde çok daha fazla ışık saçtığı için bunlara ateş topu denir. Yeryüzüne ulaşan göktaşlarının sayısı çok azdır. Bu yağmurlardan sonra zaman zaman 2-3 tane tuğla büyüklüğünde göktaşı bulunmaktadır. Dünya'ya ulaşabilen göktaşları yandığından rengi siyahtır. Atmosferde gazla sürtünmesinden dolayı da yüzeyi cilalanmış gibi düzdür. Yörüngesi bilinmeyen çapı bir kaç yüz metreden daha büyük bir göktaşıyla çarpışmanın çok nadiren yüzbinlerce yılda bir olduğu bilinmektedir. Olası çarpışma tehlikelerinden korunmak için NASA'da sürekli bir gözlem programı sürdürülmektedir. Bu gözlemlerle ilgili bilgileri internet üzerinden takip etmek için tıklayın.
|
Çıkış (Saçılma Noktası) |
Etkin Olduğu Zaman Aralığı |
En Etkin Olduğu Tarihi |
Saatte Gözlenen Yaklaşık Meteor Sayısı |
Neden Olan Kuyrukluyıldız veya Gezegen |
Gözlem Notu |
QUADRANTID |
Çoban (Boötes) Takımyıldızı civarı |
26.12.2021 – 16.01.2022 |
03-04 Ocak 2022 |
110 |
Astreoid 2003 EH1 |
Gece yarısından itibaren kuzey-kuzeydoğu’dan yükselen Büyük Ayı Takımyıldızı’nın kepçesine yakın bölgeye, fecir başlangıcına (yaklaşık imsak vakti) kadar bakılabilir. Ay yeniay evresinde olduğu için gözleme olumsuz etkisi olmayacak |
LYRID |
Çalgı (Lyra) Takımyıldızının baş yıldızı Vega’nın civarı |
15.04.2022 – 29.04.2022 |
21-22 Nisan 2022 |
18 |
Thatcher Kuyrukluyıldızı (C/1861G1) |
Kuzeydoğu'dan yükselen Çalgı Takımyıldızı'nın parlak yıldızı Vega’nın civarına astronomik tan’ın (yaklaşık yatsı vakti=şafak sonu) bitiminden itibaren bakılabilir. Gece yarısından hemen sonra doğan 20.6 günlük (%68’i aydınlık) Ay, gözlemi olumsuz etkileyebilir. |
ETA AQUARID |
Kova (Aquarius) Takımyıldızı |
15.04.2022 – 27.05.2022 |
04-05 Mayıs 2022 |
50 |
1P/Halley Kuyrukluyıldızı |
Saniyede 66 km hıza sahip, Güney yarıküreden çok daha iyi gözlenen bu meteor yağmuru, gece yarısından yaklaşık 3 saat sonra doğu yönünden yükselen Kova Takımyıldızının Eta Aquarii yıldızı civarında, özellikle imsak vaktine yakın saatlerde daha etkin olmak üzere izlenebilir. Etkin olduğu gece 4 günlük (%14’ü aydınlık) Ay’ın gözleme olumsuz etkisi olmayacak |
DELTA AQUARID |
Kova (Aquarius) Takımyıldızı |
18.07.2022 – 21.08.2022 |
29-30 Temmuz 2022 |
15 |
96P Machholz Kuyrukluyıldızı |
Şafak sonundan (yaklaşık yatsı vakti) itibaren doğu-güneydoğu arasından yükselen Kova Takımyıldızı’nın delta Aquarii (Skat) yıldızı civarına bakılabilir. Saniyede 40 km hıza sahip delta Aquarid’lerin etkin olduğu gece 1.1 günlük( %1’i aydınlık) Ay’ın gözleme olumsuz etkisi olmayacak |
PERSEID |
Kahraman (Perseus) Takımyıldızı |
14.07.2022 – 01.09.2022 |
11-12 Ağustos 2022 |
100 |
109P/Swift-Tuttle Kuyrukluyıldızı |
Güneş etrafındaki dolanma peryodu 133 yıl olan 109P/Swift-Tuttle Kuyrukluyıldızının kalıntıları bu göktaşı yağmurunun sebebi. Şafak sonu veya biraz öncesi kuzey-kuzeydoğudan yükselen Perseus Takımyıldızı civarına bakılabilir. Etkin olduğu gece 14.1 günlük (%100’ü aydınlık) Ay gözlemi zorlaştırabilir. Etkin olduğu tarih aralığında “ateş topları” olarak isimlendirilen Venüs gezegeninden daha parlak meteorlar görülebilir. |
DRACONID |
Ejderha (Draco) Takımyıldızı |
06.10.2022 – 10.10.2022 |
08-09 Ekim 2022 |
10 |
21P/Giacobini-Zinner Kuyrukluyıldızı |
Şafak sonu veya biraz öncesi güney batı yönüne ve tepe noktasına yakın bakılabilir. 13 günlük (%99’u aydınlık) Ay, gözlemi olumsuz etkileyebilir |
ORIONID |
Avcı (Orion) Takımyıldızının parlak yıldızı Betelgeuse |
26.09.2022 – 22.11.2022 |
20-21 Ekim 2022 |
20 |
1P/Halley Kuyrukluyıldızı |
En etkin olduğu tarihte gece yarısına yakın doğudan yükselen Avcı takımyıldızının sol üstündeki kırmızı betegeuse civarına bakılabilir. 25 günlük (%21’i aydınlık) gece yarısından sonra doğacak Ay’ın gözleme olumsuz etkisi olmayacak. Atmosfere giriş hızları saniyede 66 km |
LEONID |
Aslan (Leo) Takımyıldızı |
03.11.2022 – 02.12.2022 |
17-18 Kasım 2022 |
10 |
55P/Tempel-Tuttle Kuyrukluyıldızı |
Gece yarısında doğu-kuzeydoğu arasından yükselen Aslan Takımyıldızı ve aynı sıralarda takımyıldız civarında doğacak olan 23.4 günlük (%37’si aydınlık) gözlem şartlarını olumsuz etkileyebilir. Atmosfere giriş hızları saniyede 70 km |
GEMINID |
İkizler (Gemini) Takımyıldızının Castor yıldızı civarı |
19.11.2022 – 24.12.2022 |
14-15 Aralık 2022 |
150 |
Astreoid 3200 Phaethon |
Şafak sonundan sonra Kuzey doğuya yakın yerden yükselen ikizler Takımyıldızı civarına, gece yarısını 2 saat geçe en tepe noktasına yakın bakmak gerekir. En etkin olduğu gece 20.9 günlük (%64’ü aydınlık) Ay gözlemi olumsuz etkileyebilir Atmosfere giriş hızları saniyede 34 km o yüzden bir iz bırakmayacaklar |
URSID |
Ursa Minor (Küçük Ayı) Takımyıldızı |
13.12.2022 – 24.12.2022 |
22-23 Aralık 2022 |
10 |
8P/Tuttle Kuyrukluyıldızı |
Bütün gece görülebilirler. Çıkış noktaları Küçük Kepçenin çanağının yanıdır. En etkin olduğu gece 29 günlük (%0.6’ aydınlık) Ay iyi bir gözlem koşulu sağlayacak |
kaynaklar
1. Time and Date (timeanddate.com)
2. American Meteor Society (amsmeteors.org)
3. NASA – Solar System Exploration (solarsystem.nasa.gov)
3. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (tug.tubitak.gov)
4. Sky and Telescope
5. EarthSky