METEORLAR (2022)

Güneş çevresinde değişik yörüngelerde dolanan irili ufaklı her türlü kaya parçasına Göktaşı denir. Kuyrukluyıldızların yörüngelerinde dolaşırken tamamen parçalandıklarında geriye kalan katı küçük çekirdek parçaları ve yine bu bozulma ve parçalanma süreci sırasında yörüngelerinde bıraktıkları kuyrukluyıldız maddesi göktaşlarının kaynağıdır. Ayrıca parçalanmış Küçük Gezegen artıklarına da göktaşı denir. Bunların boyutları 10 km çaplı kaya parçalarından, 1 mikron büyüklüğündeki toz parçacıklarına kadar değişir. Göktaşlarının büyük olanlarının kökeni küçük gezegenler, küçük olanların kökeni ise kuyrukluyıldızlardır. Eğer uzayda bol miktarda bulunan bu göktaşlarının yörüngeleri Dünya'mızın yörüngesi ile kesişirse, göktaşı büyük bir hızla (12-72 km/sn) atmosfere girer. Bu sırada meydana gelen sürtünme ile göktaşı ısınır, yanar ve ışık saçmaya başlar. Halk dilinde bu olaya yıldız kaydı denir. Özellikle açık yaz gecelerinde her insanın Yıldız Kayması olarak gördüğü hatta niyet tuttuğu bu ilginç görüntünün aslında uzaydaki yıldızlarla hiç bir ilişkisi yoktur. Göktaşının parlaklığının birden arttığı yanma işlemi bize çok yakın bir konumda, Dünya atmosferinde meydana gelir.

Yılın belirli gecelerinde kayan yıldızların sayısı çok artar. Bu olaya Göktaşı Yağmuru adı verilir. Göktaşı yağmurunun hızlandığı gecelerde göktaşlarının yıldızlara göre gökyüzünde  izlediği yol bir gök atlası üzerine çizilirse, tüm bu yolların aynı noktada kesiştiği görülür. Yani o gece, tüm göktaşları gök yüzünde sanki bu noktadan geliyormuş gibi görülürler. Gökyüzündeki bu noktaya saçılma (radyan) noktası denir. Aslında hepsi birbirine paralel yörünge izleyen göktaşları atmosfere girmektedir. O geceki göktaşı yağmuru bu saçılma noktasının bulunduğu takımyıldızın adı ile anılır. Örneğin; Perseid, Leonid göktaşı yağmuru gibi.

Yeryüzünden yaklaşık 120 km yukarıda yanarak ışık saçmaya başlayan göktaşlarının çoğu 60 km üstümüzde yanıp yok olur. Bunlar boyutları çok küçük olanlardır. Eğer göktaşı yeterince büyükse yanan kısmından artan parçalar yeryüzüne kadar ulaşabilir. Böyle büyük olanlar gökyüzünde çok daha fazla ışık saçtığı için bunlara ateş topu denir. Yeryüzüne ulaşan göktaşlarının sayısı çok azdır. Bu yağmurlardan sonra zaman zaman 2-3 tane tuğla büyüklüğünde göktaşı bulunmaktadır. Dünya'ya ulaşabilen göktaşları yandığından rengi siyahtır. Atmosferde gazla sürtünmesinden dolayı da yüzeyi cilalanmış gibi düzdür. Yörüngesi bilinmeyen çapı bir kaç yüz metreden daha büyük bir göktaşıyla çarpışmanın çok nadiren yüzbinlerce yılda bir olduğu bilinmektedir. Olası çarpışma tehlikelerinden korunmak için NASA'da sürekli bir gözlem programı sürdürülmektedir. Bu gözlemlerle ilgili bilgileri internet üzerinden takip etmek için tıklayın.

 

 

Çıkış (Saçılma Noktası)

Etkin Olduğu Zaman Aralığı

En Etkin Olduğu Tarihi

Saatte Gözlenen Yaklaşık Meteor Sayısı

Neden Olan Kuyrukluyıldız veya Gezegen

Gözlem Notu

QUADRANTID

Çoban (Boötes) Takımyıldızı civarı

26.12.2021 – 16.01.2022

03-04 Ocak 2022

110

Astreoid 2003 EH1

Gece yarısından itibaren kuzey-kuzeydoğu’dan yükselen Büyük Ayı Takımyıldızı’nın kepçesine yakın bölgeye,  fecir başlangıcına  (yaklaşık imsak vakti) kadar bakılabilir. Ay yeniay evresinde olduğu için gözleme olumsuz etkisi olmayacak

LYRID

Çalgı (Lyra) Takımyıldızının baş yıldızı Vega’nın civarı

15.04.2022 – 29.04.2022

21-22 Nisan 2022

18

Thatcher Kuyrukluyıldızı (C/1861G1)

Kuzeydoğu'dan  yükselen Çalgı Takımyıldızı'nın parlak yıldızı Vega’nın civarına  astronomik tan’ın (yaklaşık yatsı vakti=şafak sonu) bitiminden  itibaren bakılabilir. Gece yarısından hemen sonra doğan 20.6 günlük (%68’i aydınlık) Ay, gözlemi olumsuz etkileyebilir.

ETA AQUARID

Kova (Aquarius) Takımyıldızı

15.04.2022 – 27.05.2022

04-05 Mayıs 2022

50

1P/Halley Kuyrukluyıldızı

Saniyede 66 km hıza sahip, Güney yarıküreden çok daha iyi gözlenen bu meteor yağmuru, gece yarısından yaklaşık 3 saat sonra doğu yönünden  yükselen  Kova Takımyıldızının Eta  Aquarii yıldızı civarında, özellikle   imsak vaktine yakın saatlerde daha etkin olmak üzere izlenebilir. Etkin olduğu gece 4 günlük (%14’ü aydınlık) Ay’ın gözleme olumsuz etkisi olmayacak

DELTA AQUARID

Kova (Aquarius) Takımyıldızı

18.07.2022 – 21.08.2022

29-30 Temmuz 2022

15

96P Machholz Kuyrukluyıldızı

Şafak sonundan  (yaklaşık yatsı vakti) itibaren doğu-güneydoğu arasından yükselen Kova Takımyıldızı’nın delta Aquarii (Skat) yıldızı civarına  bakılabilir. Saniyede 40 km hıza sahip  delta Aquarid’lerin etkin olduğu gece 1.1 günlük( %1’i aydınlık) Ay’ın gözleme olumsuz etkisi olmayacak

PERSEID

Kahraman (Perseus) Takımyıldızı

14.07.2022 – 01.09.2022

11-12 Ağustos 2022

100

109P/Swift-Tuttle Kuyrukluyıldızı

Güneş etrafındaki dolanma peryodu 133 yıl olan 109P/Swift-Tuttle Kuyrukluyıldızının  kalıntıları bu göktaşı yağmurunun sebebi. Şafak sonu veya biraz öncesi kuzey-kuzeydoğudan yükselen Perseus Takımyıldızı civarına bakılabilir.  Etkin olduğu gece 14.1 günlük (%100’ü aydınlık) Ay gözlemi zorlaştırabilir. Etkin olduğu tarih aralığında “ateş topları” olarak isimlendirilen  Venüs gezegeninden daha parlak meteorlar görülebilir.

DRACONID

Ejderha (Draco) Takımyıldızı

06.10.2022 – 10.10.2022

08-09 Ekim 2022

10

21P/Giacobini-Zinner Kuyrukluyıldızı

Şafak sonu veya biraz öncesi güney batı yönüne ve tepe noktasına yakın bakılabilir. 13 günlük (%99’u aydınlık) Ay, gözlemi olumsuz etkileyebilir

ORIONID

Avcı (Orion) Takımyıldızının parlak yıldızı Betelgeuse

26.09.2022 – 22.11.2022

20-21 Ekim 2022

20

1P/Halley Kuyrukluyıldızı

En etkin olduğu tarihte gece yarısına yakın doğudan yükselen Avcı takımyıldızının sol üstündeki kırmızı betegeuse  civarına bakılabilir. 25 günlük (%21’i aydınlık) gece yarısından sonra doğacak Ay’ın gözleme olumsuz etkisi olmayacak. Atmosfere giriş hızları saniyede 66 km

LEONID

Aslan (Leo) Takımyıldızı

03.11.2022 – 02.12.2022

17-18 Kasım 2022

10

55P/Tempel-Tuttle Kuyrukluyıldızı

Gece yarısında doğu-kuzeydoğu arasından yükselen Aslan  Takımyıldızı ve aynı sıralarda  takımyıldız civarında doğacak olan  23.4 günlük (%37’si aydınlık) gözlem şartlarını olumsuz etkileyebilir. Atmosfere giriş hızları saniyede 70 km

GEMINID

İkizler (Gemini) Takımyıldızının Castor yıldızı civarı

19.11.2022 – 24.12.2022

14-15 Aralık 2022

150

Astreoid 3200 Phaethon

Şafak sonundan sonra Kuzey doğuya yakın yerden yükselen  ikizler  Takımyıldızı  civarına,  gece yarısını 2 saat geçe en tepe noktasına yakın  bakmak gerekir. En etkin olduğu gece 20.9 günlük (%64’ü aydınlık) Ay gözlemi olumsuz etkileyebilir Atmosfere giriş hızları saniyede 34 km o yüzden bir iz bırakmayacaklar

URSID

Ursa Minor (Küçük Ayı) Takımyıldızı

13.12.2022 – 24.12.2022

22-23 Aralık 2022

10

8P/Tuttle Kuyrukluyıldızı

 Bütün gece görülebilirler. Çıkış noktaları  Küçük Kepçenin çanağının yanıdır. En etkin olduğu gece 29 günlük (%0.6’ aydınlık) Ay iyi bir gözlem koşulu sağlayacak

kaynaklar

1. Time and Date (timeanddate.com)
2. American Meteor Society (amsmeteors.org)
3. NASA – Solar System Exploration (solarsystem.nasa.gov)
3. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (tug.tubitak.gov)
4. Sky and Telescope
5. EarthSky